ข้างขึ้น ข้างแรม เป็นปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์เป็นเสี้ยวเล็ก ๆ สว่างน้อย ๆ เห็นอยู่ทางทิศตะวันตกในเวลาหัวค่ำ วันต่อ ๆ มาจะเห็นดวงจันทร์โตขึ้น
ดวงจันทร์ ข้างขึ้นข้างแรม เกิดจากการเคลื่อนที่ของ ดวงจันทร์ รอบโลก เมื่อด้านสว่างของ ดวงจันทร์ มากขึ้น เรียกว่า ข้างขึ้น เมื่อด้านสว่างของ ดวงจันทร์ ลดลง เรียกว่า ข้างแรม พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบัณฑิตยสถาน ความหมายจาก พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบัณฑิตยสถาน ข้างขึ้น น ส่วนของเดือนจันทรคติที่มีพระจันทร์สว่าง คือ ตั้งแต่ขึ้นคํ่าหนึ่งไปถึงกลางเดือน ดูคำอื่นๆในหมวด
นาฬิกาปาเต๊ะ “การดูข้างขึ้น ข้างแรม เป็นตัวบอกลักษณะของน้ำในการทำประมง อันนี้มันเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่ถ่ายทอดมานานแล้ว คือจะดูข้างขึ้นข้างแรมในการออกหากิน ดูเดือนมืด เดือนหงาย ดูน้ำดีหรือไม่ดี ดู แสงที่สะท้อนจากดวงอาทิตย์ กลับมาสู่โลก ข้างขึ้น ข้างแรม คือ การเปลี่ยนแปลงรูปร่าง ของดวงจันทร์ไปในแต่ละวัน ข้างขึ้น คือ วันที่ดวงจันทร์ ได้รับแสงจากดวงอาทิตย์ และคนบนโลก
